ชุมชนบ้านดอนขี้เหล็ก ตั้งอยู่ในพื้นที่หมู่ 5 ตำบลพะวง อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา เป็นชุมชนที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาอย่างยาวนาน ผู้คนดั้งเดิมในชุมชนนับถือศาสนาอิสลาม แต่ในปัจจุบันเป็นชุมชนพหุวัฒธรรมผู้คนต่างศาสนาได้เข้ามาอาศัยอยู่ร่วมกัน แต่ประชากรส่วนใหญ่ในชุมชนยังคงนับถือศาสนาอิสลาม และมีวิถีวัฒนธรรมภายในชุมชนที่น่าสนใจในหลากหลายด้าน
อัตลักษณ์สำคัญของชุมชนดอนขี้เหล็กที่ยังปรากฎให้เห็นอยู่ในปัจจุบัน คือ “วิถีการทูนพาน” เป็นประเพณีเก่าแก่ที่มีความเป็นมากว่า 100 ปีของบ้านดอนขี้เหล็ก และเป็นชุมชนหนึ่งเดียวที่มีการใช้พานทองเหลืองซึ่งคนในชุมชนได้ร่วมกันอนุรักษ์และสืบสานมาจนถึงปัจจุบัน จึงถือเป็นประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจเป็นอย่างมากของชุมชนบ้านดอนขี้เหล็ก
การยกพาน คือ เป็นประเพณีดั้งเดิมที่ได้รับการสืบทอดและถือปฏิบัติมาอย่างยาวนานเกือบ 100 ปี ซึ่งมีภาพถ่ายปรากฎเป็นหลักฐานในพิพิธภัณฑ์ทักษิณคดีสงขลาให้ได้ศึกษาและเรียนรู้
ประเพณีการยกพานในชุมชนบ้านดอนขี้เหล็ก จะจัดขึ้นในเทศกาลสำคัญๆในชุมชนประมาณปีละ 3 ครั้ง อาทิ วันฮารีรายอ กิจกรรมเมาลิดิ้นนาบีมูฮัมหมัด(ซ.ล.) กิจกรรมซียาเราะกูโบร์ และการต้อนรับแขกบ้านแขกเมืองที่เข้ามาเยี่ยมชมชุมชนในช่วงกิจกรรมสำคัญ เป็นต้น
เมื่อถึงเทศกาลดังกล่าว แต่ละบ้านหรือแต่ละครัวจะจัดเตรียมอาหารทั้งอาหารคาว หวาน และผลไม้ ใส่ในพาน เพื่อมาต้อนรับแขก โดยเจ้าของพานจะยกพานขึ้นตั้งบนศรีษะ ชาวบ้านเรียกว่า "ทูนพาน" และเดินมารวมตัวกันที่มัสยิดเพื่อรับประทานอาหารร่วมกันอย่างสนุกสนาน ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ที่สวยงามของชุมชน
ประเพณีการทูนพานของวิถีชุมชนชาวมุสลิมในปัจจุบัน ได้เลือนหายไปจนเกือบหมด ภาพบรรยากาศเหล่านี้จึงหาดูได้ยากนัก ชาวบ้านดอนขี้เหล็กจึงร่วมแรงร่วมใจกันอนุรักษณ์ประเพณีเหล่านี้ไว้ เพื่อคงไว้ซึ่งอัตลักษณ์และความงดงามเหล่านี้ไม่ให้ถูกกลืนหายไปตามกาลเวลา
ขอบคุณภาพ/ข้อมูล : ที่ นี่ บ้ า น ด อ น ขี้ เ ห ล็ ก
ย้อนชมภูมิปัญญาการทำขวัญข้าว สู่การสร้างวงเวียนพระแม่โพสพ ศูนย์รวมจิตใจชาวระโนด
8 มิถุนายน 2568 | 22เปิดที่มาชุมชนประวัติศาสตร์ บ้านควนจง (นาหม่อม)
8 มิถุนายน 2568 | 38เปิดตำนาน...ที่มาชื่อบ้านบ่อแดง อ.สทิงพระ
25 พฤษภาคม 2568 | 854ของดีของหรอยท่าเลออก ตลาดริมทางของผู้สัญจรผ่าน ณ สามแยกบ่อทราย (ปากรอ)
25 พฤษภาคม 2568 | 2,726ตำนานทวดเข้...ทวดขุนดำ-ทวดแขนลาย แห่งสายน้ำคลองท่าม่วง อ.ควนเนียง
25 พฤษภาคม 2568 | 1,462ร่องรอยจากอดีต พิพิธภัณฑ์วัดท่าช้าง(บางกล่ำ)
18 พฤษภาคม 2568 | 504เจ้าบ่าวน้อยแห่งควนเขาสูง : วีรบุรุษชุมชนท้องถิ่น บ้านพรุเตาะ ต.ทุ่งใหญ่
18 พฤษภาคม 2568 | 1,176หรางเมืองสงขลาในอดีต ครั้นย้ายเมืองสงขลามาฝั่งบ่อยาง
18 พฤษภาคม 2568 | 1,216