หางานหาดใหญ่ หาดใหญ่ ชัดทุกเรื่องเมืองหาดใหญ่ สงขลา อับเดตข่าวหาดใหญ่ Hatyaifocus สาวสวยหาดใหญ่ หนุ่มหล่อหาดใหญ่

ประเพณีตายายย่าน หรือที่ชาวบ้านเรียกกันโดยทั่วไปว่า ประเพณีทำบุญเดือนหก

หรือประเพณีสมโภชเจ้าแม่อยู่หัววัดท่าคุระ เป็นประเพณีส่วนชุมชนที่สืบทอดกันมาหลายร้อยปี

งานสมโภชเจ้าแม่อยู่หัว (งานสรงน้ำแม่อยู่หัว) ประเพณีตายายย่านของวัดท่าคุระ จะมีขึ้นทุกวันพุธแรกเดือนหกข้างแรมทุกๆปี หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า งานตายาย ย่าน โดยคำว่า ตา-ยาย หมายถึง บรรพบุรุษ ย่านหมายถึง เทือกเถา รวมความแล้วงาน ตายาย ย่าน คือ งานรวบรวมลูกหลานชาวท่าคุระให้มาพบกันในปีหนึ่ง โดยยึดเอาแม่อยู่หัวเป็นศูนย์กลาง โดยมีงานสองวันหลักๆ คือวันพุธจะมีการสรงน้ำแม่อยู่หัว และ วันพฤหัส จะมีรำมโนราห์แก้บน  โดยปีนี้ จัดขึ้นตั้งแต่วันที่ 16-18 พฤษภาคม 2560 (วันที่ 17 เป็นการสรงน้ำ และวันที่ 18 เป็นการแก้บนต่างๆ)

เรื่องราวของความศักดิ์สิทธิ์ของแม่อยู่หัวบังเกิดขึ้นตั้งแต่สมัยสุโขทัยตอนปลาย หรือ กรุงศรีอยุธยาตอนต้น เจ้าแม่อยู่หัวหรือพระหน่อโอรสของเจ้าเมืองใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด แต่คาดว่าน่าจะเป็นเมืองนครศรีธรรมราชในปัจจุบัน ครั้งเสด็จลงเล่นน้ำที่ท่าน้ำ บังเกิดปาฎิหาริย์ให้พระหน่อหายไป จนพระพี่เลี้ยงไม่สามารถตามหาได้ ความทราบถึงพระมหากษัตริย์และราชินี จึงรีบสั่งให้ออกตามหา แต่ก็ไม่พบร่องรอย

ตามตำนานเรื่องเล่านั้น ได้เล่าขานกันว่า ณ หมู่บ้าน หนึ่งอยู่ทางทิศใต้ของนครศรีธรรมราช มีตากับยาย เที่ยวออกเก็บผัก เก็บฝืน หาปูหาปลา ไปเจอเด็กคนหนึ่งลอยมากับน้ำ ซึ่งก็คือพระหน่อ จึงได้เก็บมาเลี้ยงประหนึ่งดังลูกของตนเอง ด้วยความน่ารักน่าเอ็นดู พูดจาสุภาพอ่อนโยน จึงเป็นที่รักใคร่ของประชาชนและเพื่อนบ้านใกล้เคียง วันหนึ่ง เหล่าทหารมหาดเล็ก เดินทางมาถึงบ้านตากับยาย เกิดมาเจอพระหน่อเข้า ก็ไปกราบทูลต่อพระมหากษัตริย์และราชินี ให้ทรงทราบเป็นความปิติยินดีให้กับทั้งสองพระองค์ จึงได้ส่งขบวนมายังบ้านตายายเพื่อรับพระหน่อกลับเมือง

จึงได้มีการทำพิธีรับขวัญพระหน่อ ขึ้นในวันพุธ แรมหนึ่งค่ำ เดือนหก มีการแสดงสมโภชเพื่อรับขวัญ การแสดงมโนราห์ รุ่งเช้ามีการจัดสำรับ ขนมโค ขนมทอง ขนมลา ข้าวตอก ดอกไม้ ธูปเทียน และเครืองบายศรีต่างๆ ในการสมโภชและรับขวัญพระหน่อ และราชินีก็ทรงให้ช่างตีทองแผ่กว้างแล้วสลักรูปพระหน่อลงในแผ่นทองแล้วมอบกับตายาย ด้วยความซาบซึ้งในน้ำพระทัยของราชินี ตายาย ก็เลยเรียกแผ่นทองคำสลักพระหน่อว่า “เจ้าแม่อยู่หัว” เหตุผลเพราะราชินีหรือเจ้าแม่อยู่หัวเป็นผู้มอบให้

แม่อยู่หัว พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ ก็สร้างจากแผ่นทองคำ แทนตัวพระหน่อ ที่ราชินีได้ให้ไว้กับตายาย ปัจจุบัน ประดิษฐานอยู่ที่วัดท่าคุระ หมู่ที่ 9 ต.คลองรี อ.สทิงพระ จ.สงขลา ขนาดหน้าตักกว้าง 2 นิ้ว ชาวบ้านท่าคุระและบุคคลทั่วไปให้ความเคารพนับถือและเชื่อว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งบรรพบุรุษได้สร้างไว้เมื่อหลายร้อยปีมาแล้ว จึงเป็นมรดกตกทอดให้คนรุ่นหลังได้เคารพสักการะ บูชา สืบต่อกันมา รวมทั้งเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจที่หลอมรวมจิตใจเป็นหนึ่งเดียวกัน ทำให้ลูกหลานเกิดความสามัคคีสืบมา และได้จัดให้มีประเพณีสมโภชสรงน้ำเจ้าแม่อยู่หัว ต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี ใน วันพุธแรก ข้างแรม เดือนหก เพื่อเป็นการสืบสานประเพณีอันดีงามของท้องถิ่นให้คงอยู่ต่อไป

เกร็ดความรู้ :  ความหมายของคำว่าตายายย่าน

คำว่า “ตา” ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง พ่อของแม่ ผัวของยาย ชายที่เป็นญาติชั้นเดียวกับพ่อของแม่หรือที่อายุรุ่นราวคราวเดียวกับตา

คำว่า “ยาย” ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง แม่ของแม่ เมียของตา หญิงที่เป็นญาติชั้นเดียวกับแม่ของแม่หรือที่อายุรุ่นราวคราวเดียวกับยาย ดังนั้น “ตายาย” จึงหมายถึง พ่อของแม่และแม่ของแม่โดยทั่วไปชาวใต้หมายถึงบรรพบุรุษ >

คำว่า “ย่าน” ความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน หมายถึง ระยะทางความกว้างหรือยาวของตำบลหนึ่งไปยังอีกตำบลหนึ่ง แต่เมื่อตรวจสอบความหมายของคำว่าย่าน จากสารานุกรมภาคใต้ พบความหมายที่น่าจะสัมพันธ์กับประเพณี ตายายย่าน คือ “ย่าน” หมายถึง เทือกเถาเหล่ากอ แม้เถาวัลย์ชาวใต้ยังเรียกว่า “ย่าน” เช่น ย่านถั่ว ย่านบวบ ฯลฯ

ดังนั้น ความหมายของคำว่า “ตายายย่าน” น่าจะหมายถึง ลูกหลานที่มีเทือกเถาหรือบรรพบุรุษเดียวกัน สาเหตุที่เรียกประเพณีท้องถิ่นของชาวบ้านท่าคุระ ที่จัดขึ้น ณ วัดท่าคุระ อำเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา ว่าประเพณี “ตายายย่าน” เพราะประเพณีตายายย่าน เป็นการรวบรวมลูกหลาน เหลน โหลน ของชาวบ้านท่าคุระ อำเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา ทุกคนจากอดีตถึงปัจจุบันที่สืบเชื้อสายมาจากบรรพบุรุษเดียวกัน

ขอบคุณภาพข้อมูลบทความ : องค์การบริหารส่วนตำบลคลองรี, สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสงขลา