จวนเมืองสงขลาที่ว่านี้ คงไม่ได้หมายถึงศาลากลางเก่าที่เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติในปัจจุบัน หลักฐานในรูปเอกสารและภาพถ่ายเก่าของกำแพงเมืองสงขลานี้มีอยู่ไม่มากนัก รายละเอียดที่บรรยายไว้ในหนังสือต่าง ๆ ส่วนมากจะได้มาจากความทรงจำของชาวเมืองสงขลารุ่นเก่าและการวิเคราะห์ ศึกษาค้นคว้าของนักประวัติศาสตร์และโบราณคดี โดยการแกะรอยจากจดหมายเหตุ พงศาวดาร แผนที่ ภาพถ่ายและคำบอกเล่า นำมาประกอบกันเพื่อไขปริศนาการศึกษาแบบนี้จึงมีลักษณะคล้ายกับการเล่นตัวต่อจิ๊กซอว์ ซึ่งบางครั้งก็ต่อง่ายวันเดียวเสร็จ บางครั้งก็ต่อยากใช้เวลาแรมเดือนแรมปี โดยเฉพาะกับจิ๊กซอว์ที่ไม่มีภาพตัวอย่างที่สมบูรณ์ให้ดูที่ฝากล่อง ซ้ำจิ๊กซอว์หลายชิ้นก็หายไปจากกล่องอีกด้วย รอเวลาให้ใครสักคนค้นพบจิ๊กซอว์ที่หายไป แล้วนำมาต่อให้ถูกที่ถูกทาง เมื่อนั้นภาพแห่งอดีตที่เลือนรางก็จะกระจ่างชัดขึ้น
ภาพถ่ายเก่าที่นำมาให้ชมในบันทึก 2 ทะเลฉบับนี้ เป็นภาพถ่ายสมัย ร.5 จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ เคยลงตีพิมพ์เป็นภาพประกอบในหนังสือชีวิวัฒน์ พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ ์กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ฉบับพิมพ์ใหม่ปี พ.ศ. 2504 ขององค์การค้าของคุรุสภา มีคำบรรยายภาพว่า ศาลาน้ำหน้าจวนเมืองสงขลา
ส่วนต้นฉบับภาพถ่ายนี้เป็นภาพปะติดบนกระดาษ มีลายมือเก่าเขียนบรรยายว่า พลับพลาน่าจวนเมืองสงขลาสังเกตในภาพจะเห็นด้านซ้ายสุดมีกำแพงเมืองสงขลาปรากฏอยู่ ส่วนด้านขวาเป็นทะเลสาบ มองเห็นภูเขาอยู่ไกลออกไป จวนเมืองสงขลาที่ว่านี้ คงไม่ได้หมายถึงศาลากลางเก่าที่เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติในปัจจุบัน
เนื่องจากเวลานั้นยังสร้างไม่แล้วเสร็จ จากการศึกษาทำให้ทราบว่าเป็นจวนเก่าที่อยู่ตรงข้ามกับจวนใหม่ ต่อมากลายเป็นศาลมณฑลนครศรีธรรมราช และรื้อทิ้งเป็นที่ตั้งของชุมสายโทรศัพท์ในปัจจุบันแต่จิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญที่ทำให้ทราบว่าภาพนี้ถ่ายที่ไหน คือ เสาโทรเลขในภาพนั่นเอง (ลูกศรชี้) เสานี้ปัจจุบันไม่มีให้เห็นแล้ว แต่ที่ทำการไปรษณีย์โทรเลขสงขลายังอยู่ที่เดิม
ขอบคุณภาพข้อมูล : นาย พุทธพร ส่องศรี
ตำนานเล่าขานบ้านเขาพระ อ.รัตภูมิ จ.สงขลา
19 พฤษภาคม 2567 | 41เจดีย์แห่งศรัทธา เจดีย์สมเด็จเจ้าเกาะยอ กับประเพณีแห่ผ้าขึ้นเขากุฏิ
19 พฤษภาคม 2567 | 49อุโบสถวัดดีหลวงใน ร่องรอยความเจริญของพุทธศาสนาบนคาบสมุทรสทิงพระ ในสมัยอยุธยา
19 พฤษภาคม 2567 | 57บ้านคูน้ำรอบ หมู่บ้านที่เป็นเกาะหนึ่งเดียวในอำเภอจะนะ
12 พฤษภาคม 2567 | 188อุโมงค์เบตงมงคลฤทธิ์ อุโมงค์ลอดภูเขาแห่งแรกของไทย
12 พฤษภาคม 2567 | 156รู้จัก...กริชสกุลช่างสงขลา ศราตราวุธศักดิ์สิทธิ์ สะท้อนความเชื่อ-อัตลักษณ์ของคนใต้
12 พฤษภาคม 2567 | 136ย้อนรอย 3 เรือบรรทุกขนาดใหญ่ ถูกพายุพัดเกยตื้นชายหาดชลาทัศน์-แหลมสนอ่อน
5 พฤษภาคม 2567 | 244รู้หรือไม่ ศาลาท้าวมหาพรหม ตั้งอยู่บนเขาชุมสักภายในสวนสาธารณะหาดใหญ่
5 พฤษภาคม 2567 | 231