เป็นเด็กบ้าน บ้าน เป็นเด็กเลี้ยงวัว
เนื้อตัวไม่ใสสะอาด
ไม่ได้ถือกระดาษ พี่ถือเคียวตัดหญ้า
มหาลัยวัวชน
นั่งฟังเพลงเพราะ ๆ เพลิน ๆ ท่ามกลางสายฝนที่เทลงมา มองไปนอกหน้าต่างหยดน้ำไหลกระทบยอดหญ้า เนื้อเพลงกินใจพี่ถือเคียวตัดหญ้า ฟังถึงประโยคนี้ถือเคียวไปตัดหญ้า ต้องไปกลางทุ่งแน่ ๆ ทุ่งนาอันกว้าง ท่ามกลางกอหญ้า ต้นข้าว ที่เขียวชะอุ่ม รู้จักทุ่งนากันไหม ถ้าเป็นในเมืองคงจะหาดูยาก เดี๋ยวมาบรรยายให้เห็นภาพกันนะ นึกถึงต้นข้าวสีเขียว ๆ ถูกปลูกกระกระจายทั่วบริเวณคันนา (บ้านเราเรียก หัวนา) แซมด้วยต้นตาลโตนด และพืชพันธุ์นานาชนิด
วันนี้ผู้เขียนจะขอจับเจ้าพืชชนิดหนึ่ง ชื่อว่า ต้นโทะ มาเป็นพระเอกของเรากัน!! จะมีชื่อเรียกต่าง ๆ กันไปในแต่พื้นที่ เช่น โคลงเคลง , สำเหร่ , กะดูดุ , เบร์ , มะเหร , มังเคร่ , มังเร้ , สาเร , สำเร เป็นต้น ในที่นี่ผู้เขียนขอใช้คำว่า โทะ
จำได้เมื่อสมัยเด็กหากเดินไปบริเวณริมทุ่งจะเจอต้นโทะ ขึ้นเต็มไปหมด ไม่รู้มาจากไหนทั้งที่ไม่มีใครมาปลูก ดอกสีขาวอมชมพูสวยงามเต็มต้น ส่วนลูกโทะ จะมีลักษณะสีดำ ๆ เมื่อแกะด้านในจะมีลักษณะฉ่ำ ๆ น่ากินเลยทีเดียว
เจ้านี่แหละ คือ ผลไม้อันโอชะของเด็กนอก(เมือง) เมื่อเก็บมากิน จะได้ลิ้มรสหวาน ๆ ของมัน แต่จุดเด่นจะอยู่ที่ กินแล้วปาก ฟัน ลิ้น อย่าถามถึง ดำปี๋กันเลยที่เดียว (กินแล้วอย่าเข้าเมืองนะ เดี๋ยวโดนจับข้อหา ควันดำ 555+)
พูดภาษาเด็กบ้าน ๆ กันมาแล้ว มาเข้าสาระวิชาการกันสักนิด
ต้นโทะ เป็นไม้ดอกล้มลุกประเภทใบเลี้ยงคู่ กิ่งสี่เหลี่ยมมักมีขนปกคลุม ใบเป็นใบเดี่ยวคู่ตรงข้าม เรียงแบบสลับน้อย เส้นใบ 3 - 9 ออกจากจุดเดียวกันตรงฐานใบ แล้วเบนเข้าหาปลายใบ เส้นใบย่อยเรียงแบบขั้นบันได ไม่มีหูใบ ออกดอกเป็นช่อ สมบูรณ์เพศ มีสมมาตรตามรัศมี กลีบเลี้ยง 3 - 6 (ส่วนใหญ่ 5) กลีบดอก 5 เรียงเกยซ้อนกันในดอกอ่อน เกสรเพศผู้ (ก้านชูอับละอองเรณู) มีประมาณ 10 เกสร เรียงเป็น 2 วง และมีรยางค์ รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ ผลเมื่อแก่เปลือกจะแห้ง และแตกออก ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด
การใช้ประโยชน์ เป็นยาพื้นบ้าน แก้คอพอก แก้อาเจียนเป็นเลือด และถ่ายเป็นเลือด ราก ใช้แก้ร้อนในกระหายน้ำ อีกทั้งสามารถปลูกเป็นไม้ประดับเพื่อความสวยงามได้
น่าเสียดายที่ปัจจุบันพืชชนิดนี้หาได้ยาก เด็กสมัยใหม่มักจะไม่รู้จัก ทาง HatyaiFocus จึงยกเรื่องราวเหล่านี้มานำเสนอเพื่อสืบทอดให้คนรุ่นหลังได้รู้จักและอนุรักษ์ไว้
ขอบคุณภาพจาก : สมุนไพรดอทคอม , สารานุกรมพืช , medthai.com , บ้านสวนพอเพียง
ขอบคุณข้อมูล : วิกิพิเดีย , คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
เรียบเรียง : HatyaiFocus
ย้อนชมภูมิปัญญาการทำขวัญข้าว สู่การสร้างวงเวียนพระแม่โพสพ ศูนย์รวมจิตใจชาวระโนด
8 มิถุนายน 2568 | 527เปิดที่มาชุมชนประวัติศาสตร์ บ้านควนจง (นาหม่อม)
8 มิถุนายน 2568 | 576วิถีมุสลิมบ้านดอนขี้เหล็ก "ประเพณีการทูนพานอาหาร" ที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่า 100 ปี
8 มิถุนายน 2568 | 576เปิดตำนาน...ที่มาชื่อบ้านบ่อแดง อ.สทิงพระ
25 พฤษภาคม 2568 | 1,101ของดีของหรอยท่าเลออก ตลาดริมทางของผู้สัญจรผ่าน ณ สามแยกบ่อทราย (ปากรอ)
25 พฤษภาคม 2568 | 3,534ตำนานทวดเข้...ทวดขุนดำ-ทวดแขนลาย แห่งสายน้ำคลองท่าม่วง อ.ควนเนียง
25 พฤษภาคม 2568 | 2,092ร่องรอยจากอดีต พิพิธภัณฑ์วัดท่าช้าง(บางกล่ำ)
18 พฤษภาคม 2568 | 897เจ้าบ่าวน้อยแห่งควนเขาสูง : วีรบุรุษชุมชนท้องถิ่น บ้านพรุเตาะ ต.ทุ่งใหญ่
18 พฤษภาคม 2568 | 2,261