พะตงหรือที่คนทั่วไปรู้จักในนาม “ทุ่งลุง” เป็นพื้นที่แรกของ อ.หาดใหญ่ ที่มีการบันทึกไว้ในเอกสารประวัติศาสตร์ ปรากฏในคำฟ้องของเจ้าพระยานคร (พัฒน์) ต่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในปี พ.ศ. 2334 ว่าตำบลพะตงกับตำบลบ้านการำ อยู่ในแขวงเมืองไทรบุรี (ในสมัยนั้นเมืองไทรบุรีขึ้นกับนครศรีธรรมราช) แต่พระยาสงขลา (บุญฮุย) กราบบังคมทูลว่า ที่ตำบลพะตง การำ เป็นเขตแดนเมืองสงขลามาแต่เดิม ท้องที่ดังกล่าวจึงรวมเข้าเป็นแขวงขึ้นกับเมืองสงขลา
สันนิษฐานได้ว่าพะตง น่าจะมีประชาชนตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนมาก่อนสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พื้นที่พะตง อ.หาดใหญ่เป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญในอดีต ในปี พ.ศ. 2381 เมื่อเกิดเหตุการณ์กบฏเมืองไทรบุรี กองทัพไทยได้ใช้พื้นที่หาดใหญ่เป็นจุดรวบรวมกำลังพลและเสบียงอาหาร
ความเกี่ยวข้องของพะตง กับ เรื่องราวของกบฏไทรบุรี เริ่มต้นขึ้นเมื่อ พ.ศ.2381 ช่วงรัชกาลที่ 3 สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สยามวุ่นอยู่กับ การก่อร่างสร้างเมือง สู้รบชิงเมืองจากหัวเมืองต่าง ๆ พงศาวดารสงขลาพระยาวิเชียรคิรี(ชม) เมื่อยังเป็นพระยาสุนทรานุรักษ์ เรียบเรียง ปรากฏเหตุการณ์กบฏไทรบุรี ซึ่งเป็นการสู้รบระหว่างไทรบุรีกับสยาม ไปตั้งค่ายมั่นรักษาที่ ต.พะตง อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา ขณะนั้นยังไม่มีพื้นที่ชัดเจน ยังอยู่เขตแดนไทรบุรี
HatyaiFocus หาดใหญ่โฟกัส อยากให้ทุกคนทราบถึง เหตุการณ์ขบถไทรบุรีจากแหล่งข้อมูลสองชิ้น
หนังสือประวัติศาสตร์มาเลเซีย A History Of Malaysia โดย บาร์บารา วัตสัน อันดายา. ลีโอนาร์ด วาย. อันตายา กล่าวไว้ถึงเรื่องราว กบฏไทรบุรีอย่างคราว ๆ ว่า “ค.ศ. 1838 เจ้าชายเกดะห์อีกองค์หนึ่งได้ขับไล่สยามออกไปจากเกดะห์ และกองกำลังมลายูก็มุ่งขึ้นไปทางเหนือถึงปัตตานีและสงขลา ทำลายพระพุทธเจดีย์ ขณะผ่านไปการปิดทางคมนาคมของปีนังทางชายฝั่งเกดะห์ช่วยให้สยามสามารถกลับมาควบคุมเกดหะและปัตตานีภายในเวลาไม่กี่เดือน”
ปรากฏในจดหมายเหตุหลวงอุดมสมบัติ ถึงพระยาศรีพิพัฒน์(ทัด) ฉบับที่ 1 ความว่า “พระยาไทร(ท่านที่ถูกกบฏ) ให้คนมาจัดซื้อข้าวที่สงขลาได้ 20 เกวียน ไปจ่ายให้กองทัพ 1,194 คน ที่หาดใหญ่” และใช้หาดใหญ่เป็นแนวป้องกันเมืองสงขลาและพัทลุงจากการโจมตีของกบฏเมืองไทรบุรี ปรากฏในพงศาวดารเมืองสงขลา เรียบเรียงโดยพระยาวิเชียรคีรี(ชม) กล่าวถึงเหตุการณ์เดียวกันนี้ว่า “พระยาสุนทรารักษ์(บุญสังข์) ช่วยราชการเมืองสงขลา แต่งให้ขุนต่างตากุมไพร่ 500 คน ไปตั้งค่ายมั่นรักษาอยู่ที่ “พะตง” ที่การำริมเขตแดนเมืองไทรบุรี”
เกร็ดเล็กน้อยทางประวัติศาสตร์ว่า ต.พะตง เป็นเมืองเก่ามีมาปรากฏชื่อในพงศาวดารสยามตั้งแต่ต้นรัตนโกสินทร์ หากมีโอกาส HatyaiFocus หาดใหญ่โฟกัส จะพาทุกคนไปเรียนรู้เรื่องราวของเมืองพะตง หรือ ทุ่งลุงกันอีกครั้ง
ชมภาพเก่าเมื่อ 89 ปีก่อน โรงงานแป้งสาคู ณ บ้านคลองแงะ (สะเดา)
13 กรกฎาคม 2568 | 215กว่า 161 ปี สุเหร่าบ้านพรุหมาก มัสยิดแห่งแรกของอำเภอเทพา
13 กรกฎาคม 2568 | 173ย้อนประวัติเรือพัทลุง เรือที่ใช้ติดต่อราชการระหว่างเมืองสงขลา-เมืองพัทลุง
13 กรกฎาคม 2568 | 208กัปตันวอสเบียน : ผู้ให้กำเนิดจักรยานพ่วงข้างคันแรกของปักษ์ใต้ ณ เชิงเขาตังกวน (สงขลา)
6 กรกฎาคม 2568 | 2,135ที่มาชื่อบ้านท่าช้าง อ.บางกล่ำ ย้อนรอยชม "เสาหงส์" ครั้งพม่ายกทัพตีหัวเมืองภาคใต้
6 กรกฎาคม 2568 | 418ย้อนตำนานเมื่อครั้งอดีต วงเวียนแยกหลาลุงแสง 3 ยุคสมัย 3 รูปแบบ
6 กรกฎาคม 2568 | 6,371ย้อนชมภูมิปัญญาการทำขวัญข้าว สู่การสร้างวงเวียนพระแม่โพสพ ศูนย์รวมจิตใจชาวระโนด
8 มิถุนายน 2568 | 1,321เปิดที่มาชุมชนประวัติศาสตร์ บ้านควนจง (นาหม่อม)
8 มิถุนายน 2568 | 1,431