พะตงหรือที่คนทั่วไปรู้จักในนาม “ทุ่งลุง” เป็นพื้นที่แรกของ อ.หาดใหญ่ ที่มีการบันทึกไว้ในเอกสารประวัติศาสตร์ ปรากฏในคำฟ้องของเจ้าพระยานคร (พัฒน์) ต่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในปี พ.ศ. 2334 ว่าตำบลพะตงกับตำบลบ้านการำ อยู่ในแขวงเมืองไทรบุรี (ในสมัยนั้นเมืองไทรบุรีขึ้นกับนครศรีธรรมราช) แต่พระยาสงขลา (บุญฮุย) กราบบังคมทูลว่า ที่ตำบลพะตง การำ เป็นเขตแดนเมืองสงขลามาแต่เดิม ท้องที่ดังกล่าวจึงรวมเข้าเป็นแขวงขึ้นกับเมืองสงขลา
สันนิษฐานได้ว่าพะตง น่าจะมีประชาชนตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนมาก่อนสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พื้นที่พะตง อ.หาดใหญ่เป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญในอดีต ในปี พ.ศ. 2381 เมื่อเกิดเหตุการณ์กบฏเมืองไทรบุรี กองทัพไทยได้ใช้พื้นที่หาดใหญ่เป็นจุดรวบรวมกำลังพลและเสบียงอาหาร
ความเกี่ยวข้องของพะตง กับ เรื่องราวของกบฏไทรบุรี เริ่มต้นขึ้นเมื่อ พ.ศ.2381 ช่วงรัชกาลที่ 3 สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สยามวุ่นอยู่กับ การก่อร่างสร้างเมือง สู้รบชิงเมืองจากหัวเมืองต่าง ๆ พงศาวดารสงขลาพระยาวิเชียรคิรี(ชม) เมื่อยังเป็นพระยาสุนทรานุรักษ์ เรียบเรียง ปรากฏเหตุการณ์กบฏไทรบุรี ซึ่งเป็นการสู้รบระหว่างไทรบุรีกับสยาม ไปตั้งค่ายมั่นรักษาที่ ต.พะตง อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา ขณะนั้นยังไม่มีพื้นที่ชัดเจน ยังอยู่เขตแดนไทรบุรี
HatyaiFocus หาดใหญ่โฟกัส อยากให้ทุกคนทราบถึง เหตุการณ์ขบถไทรบุรีจากแหล่งข้อมูลสองชิ้น
หนังสือประวัติศาสตร์มาเลเซีย A History Of Malaysia โดย บาร์บารา วัตสัน อันดายา. ลีโอนาร์ด วาย. อันตายา กล่าวไว้ถึงเรื่องราว กบฏไทรบุรีอย่างคราว ๆ ว่า “ค.ศ. 1838 เจ้าชายเกดะห์อีกองค์หนึ่งได้ขับไล่สยามออกไปจากเกดะห์ และกองกำลังมลายูก็มุ่งขึ้นไปทางเหนือถึงปัตตานีและสงขลา ทำลายพระพุทธเจดีย์ ขณะผ่านไปการปิดทางคมนาคมของปีนังทางชายฝั่งเกดะห์ช่วยให้สยามสามารถกลับมาควบคุมเกดหะและปัตตานีภายในเวลาไม่กี่เดือน”
ปรากฏในจดหมายเหตุหลวงอุดมสมบัติ ถึงพระยาศรีพิพัฒน์(ทัด) ฉบับที่ 1 ความว่า “พระยาไทร(ท่านที่ถูกกบฏ) ให้คนมาจัดซื้อข้าวที่สงขลาได้ 20 เกวียน ไปจ่ายให้กองทัพ 1,194 คน ที่หาดใหญ่” และใช้หาดใหญ่เป็นแนวป้องกันเมืองสงขลาและพัทลุงจากการโจมตีของกบฏเมืองไทรบุรี ปรากฏในพงศาวดารเมืองสงขลา เรียบเรียงโดยพระยาวิเชียรคีรี(ชม) กล่าวถึงเหตุการณ์เดียวกันนี้ว่า “พระยาสุนทรารักษ์(บุญสังข์) ช่วยราชการเมืองสงขลา แต่งให้ขุนต่างตากุมไพร่ 500 คน ไปตั้งค่ายมั่นรักษาอยู่ที่ “พะตง” ที่การำริมเขตแดนเมืองไทรบุรี”
เกร็ดเล็กน้อยทางประวัติศาสตร์ว่า ต.พะตง เป็นเมืองเก่ามีมาปรากฏชื่อในพงศาวดารสยามตั้งแต่ต้นรัตนโกสินทร์ หากมีโอกาส HatyaiFocus หาดใหญ่โฟกัส จะพาทุกคนไปเรียนรู้เรื่องราวของเมืองพะตง หรือ ทุ่งลุงกันอีกครั้ง
เปิดตำนาน...ที่มาชื่อบ้านบ่อแดง อ.สทิงพระ
25 พฤษภาคม 2568 | 687ของดีของหรอยท่าเลออก ตลาดริมทางของผู้สัญจรผ่าน ณ สามแยกบ่อทราย (ปากรอ)
25 พฤษภาคม 2568 | 2,509ตำนานทวดเข้...ทวดขุนดำ-ทวดแขนลาย แห่งสายน้ำคลองท่าม่วง อ.ควนเนียง
25 พฤษภาคม 2568 | 1,240ร่องรอยจากอดีต พิพิธภัณฑ์วัดท่าช้าง(บางกล่ำ)
18 พฤษภาคม 2568 | 481เจ้าบ่าวน้อยแห่งควนเขาสูง : วีรบุรุษชุมชนท้องถิ่น บ้านพรุเตาะ ต.ทุ่งใหญ่
18 พฤษภาคม 2568 | 1,023หรางเมืองสงขลาในอดีต ครั้นย้ายเมืองสงขลามาฝั่งบ่อยาง
18 พฤษภาคม 2568 | 1,056บัวของคนภาคใต้...ที่ไม่ได้หมายถึงดอกบัว
11 พฤษภาคม 2568 | 1,023ร่องรอยเจดีย์บนเกาะหนู โบราณสถานสำคัญสมัยอาณาจักรอยุธยา
11 พฤษภาคม 2568 | 1,379